เรื่องที่ 1 : ทำความรู้จักฟางข้าว คุณค่าที่แท้จริงของทรัพยากรเหลือทิ้ง
โดย กลุ่มอารักขาพืช จังหวัดสุพรรณบุรี
หลังการเก็บเกี่ยวข้าวในทุกฤดูกาล ฟางข้าวที่เหลืออยู่ในแปลงนากลายเป็นสิ่งที่เกษตรกรมักจะจัดการโดย “การเผา” เพื่อทำความสะอาดแปลงและเตรียมดินสำหรับปลูกครั้งต่อไป แต่ในความเป็นจริง ฟางข้าวนั้นไม่ใช่เศษวัสดุไร้ค่า หากแต่เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีความสำคัญและประโยชน์อย่างมากในการเกษตรที่ยั่งยืน
ฟางข้าวคืออะไร?
ฟางข้าว คือก้านและใบที่เหลือจากการเก็บเกี่ยวข้าว ซึ่งประกอบด้วยสารอินทรีย์และธาตุอาหารที่จำเป็นสำหรับพืช ดิน และระบบนิเวศในแปลงนา
คุณค่าทางการเกษตรของฟางข้าว
1. ธาตุอาหารสำคัญในฟางข้าว
ฟางข้าวประกอบด้วยธาตุอาหารหลักและรองที่ช่วยบำรุงดิน ได้แก่
• ธาตุไนโตรเจน
ประมาณ 0.4–0.7%
• ธาตุฟอสฟอรัส (P) ประมาณ 0.1–0.3%
• ธาตุโพแทสเซียม (K) ประมาณ 1.2–2.0%
• ธาตุแคลเซียม (Ca) และ แมกนีเซียม (Mg) ในปริมาณรอง
ธาตุเหล่านี้เมื่อฟางข้าวถูกย่อยสลายโดยจุลินทรีย์ในดิน จะช่วยเพิ่มความอุดมสมบูรณ์และสมดุลของธาตุอาหารในดิน ทำให้พืชเจริญเติบโตได้ดีขึ้น
2. เพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดิน
ฟางข้าวช่วยเพิ่มอินทรียวัตถุในดิน ส่งเสริมจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ ทำให้ดินมีโครงสร้างดีขึ้น สามารถเก็บน้ำและสารอาหารได้ดีขึ้น ส่งผลให้พืชเจริญเติบโตอย่างแข็งแรงและให้ผลผลิตสูงขึ้นในระยะยาว
3. รักษาความชื้นและป้องกันการชะล้างของดิน
ฟางข้าวที่คลุมหน้าดินช่วยลดการระเหยของน้ำ ป้องกันการชะล้างของหน้าดินจากลมและฝน ช่วยรักษาคุณภาพของแปลงนาให้ดีอยู่เสมอ
4. ใช้เป็นอาหารสัตว์และวัตถุดิบในฟาร์ม
ฟางข้าวสามารถนำมาเป็นอาหารสัตว์ได้อย่างประหยัด และยังสามารถนำไปหมักเป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ช่วยลดต้นทุนการผลิตทางการเกษตร
ทำไมต้องเลิกเผาฟางข้าว?
การเผาฟางข้าวไม่เพียงแต่ทำลายทรัพยากรอันมีค่าเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของชุมชน ดังนี้
• ทำลายอินทรียวัตถุและจุลินทรีย์ที่ดีในดิน ส่งผลให้ดินเสื่อมสภาพและความอุดมสมบูรณ์ลดลง
• เกิดมลพิษทางอากาศ ฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5) และก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่ก่อให้เกิดภาวะโลกร้อน
• ผลกระทบต่อสุขภาพประชาชน โดยเฉพาะโรคระบบทางเดินหายใจ และโรคหัวใจ
เอกสารอ้างอิง
กรมพัฒนาที่ดิน. (2563). การจัดการฟางข้าวอย่างยั่งยืน. สำนักงานพัฒนาที่ดิน.
เข้าถึงได้จาก: https://www.ldd.go.th
กรมควบคุมมลพิษ. (2564). รายงานสถานการณ์ฝุ่นละออง PM2.5 และผลกระทบต่อสุขภาพ.
เข้าถึงได้จาก: https://www.pcd.go.th
FAO. (2017). Rice Straw Management for Sustainable Agriculture. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
เข้าถึงได้จาก: https://www.fao.org
สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. (2562). การใช้ประโยชน์จากวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร.
เข้าถึงได้จาก: https://www.oae.go.th
ฟางข้าวเป็นทรัพยากรสำคัญที่เกษตรกรควรให้ความสำคัญและนำกลับมาใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสม เพื่อเพิ่มผลผลิตและรักษาสิ่งแวดล้อมในระยะยาว การเผาฟางข้าวไม่ใช่ทางออกที่ยั่งยืนและควรได้รับการเลิกทำโดยเร็วที่สุด
ในตอนต่อไป เราจะพาคุณผู้อ่านไปรู้จักกับ “เทคนิคและวิธีการจัดการฟางข้าวอย่างถูกวิธีและยั่งยืน” เพื่อเป็นทางเลือกใหม่ที่ง่ายและได้ผลจริงสำหรับเกษตรกรไทย อย่าพลาด!